چرا بعضى اوقات با دعا و یا توسّل به ائمه(ع)، جواب مثبت نمىگیریم؟
10 مهر 1390 توسط فراهانی
پاسخ:
توسّل به امامان معصوم (ع) و دعا و درخواست از درگاه خداوند، هر چند سبب مى شود كه انسان به بعضى از خواسته هاى خود نایل شود امّا به معناى آن نیست كه هر خواسته اى با دعا و توسّل برآورده گردد بلكه دعا و توسّل نیز امرى قانونمند است و شرایط و موانعى دارد از جمله:
در حقیقت، خود توفیق بر دعا و توسّل، اوج عبودیت و بندگى و نشانه لطف و عنایت حضرت حق به انسان است و الطاف و رحمتهاى بزرگترى را به دنبال دارد مولانا سروده است:
آن یكى الله مى گفتى شبى تا كه شیرین مى شد از ذكرش لبى
گفت شیطان: آخر اى بسیار گو این همه «الله» را «لبیك» كو؟
مى نیاید یك جواب از پیش تخت چند «الله» مى زنى با روى سخت
او شكسته دل شد و بنهاد سر دید در خواب او خضر اندر خضر
گفت: «هین» از ذكر چون واماندهاى چون پشیمانى از آن كش خواندهاى؟
گفت: لبیكم نمى آید جواب زآن همى ترسم كه باشم ردّ باب
گفت: آن «الله» تو «لبیك» ماست و آن نیاز و سوز و دردت پیك ماست
ترس و عشق تو كمند لطف ماست زیر هر یا ربّ تو لبیكهاست
(2)
در چنین حالتى به ظاهر حاجت شخص برآورده نمى شود امّا این به نفع و صلاح او است و در واقع دعاى او- كه درخواست خیر و مصلحت خود است- به گونه اى پنهان و ناآشكار برآورده مى شود.
در هر صورت خداوند، به جهت دعا و توسّل انسان، اجر عظیمى به او عطا مى كند و وى از نعمت ارتباط و تقرب به خدا و امامان (ع) بهره مند مى شود.
به هر حال انسان نباید از دعا و توسّل مأیوس گردد زیرا هیچگاه باب رحمت الهى به سوى كسى بسته نیست. چه حاجت برآورده شود و چه بنابر مصلحت شخص، در ظاهر برآورده نشود چرا كه این گونه بر نیامدن حاجت، در واقع برآمدنى پنهانى است. از طرفى خود دعا و توسل انسان، لبیك و اجابت الهى است. 1. باید با كمال اعتقاد و اخلاص در نیت صورت بگیرد چرا كه عطایاى الهى به اندازه نیّت خالصانه، سرازیر مىشود. حضرت على (ع) مىفرماید: «ان العطیّة على قدر النیّة» «بخشش الهى به اندازه [اخلاص در] نیّت است».(1) 2. خواسته و حاجت انسان، باید معقول و مشروع باشد. 3. دعا و توسّل باید در كنار به كارگیرى اسباب و عوامل طبیعى داراى نقش در برآمدن حاجت باشد. 4. از شرایط بسیار مهم و مؤثر در استجابت دعا و توسّل، ایمان و عمل صالح است. طبیعى است، كسى كه پیمان خویش را در برابر خداوند شكسته است نباید انتظار داشته باشد هر خواسته اى را به سرعت اجابت یافته ببیند. 5. گاهى زمان مناسب براى تحقق مطلوب و خواسته شخص، فرا نرسیده است. در چنین حالتى با طول كشیدن زمان اجابت، در شخص حالت انابه و تضرع به درگاه الهى ایجاد مىشود و رابطه معنوى و عاطفىاش با امامان (ع) طول مى كشد و در نتیجه ارتباط او با خدا محكمتر مىشود. 6. گاهى برآورده شدن حاجت شخص، به مصلحت و نفع وى نیست و صلاح او در عدم استجابت آن است: «عَسى أَنْ تَكْرَهُوا شَیْئاً وَ هُوَ خَیْرٌ لَكُمْ وَ عَسى أَنْ تُحِبُّوا شَیْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَكُمْ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»(3) «بسا چیزى را خوش نمى دارید و حال آنكه براى شما خوب است و بسا چیزى را دوست مى دارید و آن براى شما بد است خدا مىداند و شما نمىدانید».
در حقیقت، خود توفیق بر دعا و توسّل، اوج عبودیت و بندگى و نشانه لطف و عنایت حضرت حق به انسان است و الطاف و رحمتهاى بزرگترى را به دنبال دارد مولانا سروده است:
آن یكى الله مى گفتى شبى تا كه شیرین مى شد از ذكرش لبى
گفت شیطان: آخر اى بسیار گو این همه «الله» را «لبیك» كو؟
مى نیاید یك جواب از پیش تخت چند «الله» مى زنى با روى سخت
او شكسته دل شد و بنهاد سر دید در خواب او خضر اندر خضر
گفت: «هین» از ذكر چون واماندهاى چون پشیمانى از آن كش خواندهاى؟
گفت: لبیكم نمى آید جواب زآن همى ترسم كه باشم ردّ باب
گفت: آن «الله» تو «لبیك» ماست و آن نیاز و سوز و دردت پیك ماست
ترس و عشق تو كمند لطف ماست زیر هر یا ربّ تو لبیكهاست
(2)
در چنین حالتى به ظاهر حاجت شخص برآورده نمى شود امّا این به نفع و صلاح او است و در واقع دعاى او- كه درخواست خیر و مصلحت خود است- به گونه اى پنهان و ناآشكار برآورده مى شود.
در هر صورت خداوند، به جهت دعا و توسّل انسان، اجر عظیمى به او عطا مى كند و وى از نعمت ارتباط و تقرب به خدا و امامان (ع) بهره مند مى شود.
به هر حال انسان نباید از دعا و توسّل مأیوس گردد زیرا هیچگاه باب رحمت الهى به سوى كسى بسته نیست. چه حاجت برآورده شود و چه بنابر مصلحت شخص، در ظاهر برآورده نشود چرا كه این گونه بر نیامدن حاجت، در واقع برآمدنى پنهانى است. از طرفى خود دعا و توسل انسان، لبیك و اجابت الهى است. 1. باید با كمال اعتقاد و اخلاص در نیت صورت بگیرد چرا كه عطایاى الهى به اندازه نیّت خالصانه، سرازیر مىشود. حضرت على (ع) مىفرماید: «ان العطیّة على قدر النیّة» «بخشش الهى به اندازه [اخلاص در] نیّت است».(1) 2. خواسته و حاجت انسان، باید معقول و مشروع باشد. 3. دعا و توسّل باید در كنار به كارگیرى اسباب و عوامل طبیعى داراى نقش در برآمدن حاجت باشد. 4. از شرایط بسیار مهم و مؤثر در استجابت دعا و توسّل، ایمان و عمل صالح است. طبیعى است، كسى كه پیمان خویش را در برابر خداوند شكسته است نباید انتظار داشته باشد هر خواسته اى را به سرعت اجابت یافته ببیند. 5. گاهى زمان مناسب براى تحقق مطلوب و خواسته شخص، فرا نرسیده است. در چنین حالتى با طول كشیدن زمان اجابت، در شخص حالت انابه و تضرع به درگاه الهى ایجاد مىشود و رابطه معنوى و عاطفىاش با امامان (ع) طول مى كشد و در نتیجه ارتباط او با خدا محكمتر مىشود. 6. گاهى برآورده شدن حاجت شخص، به مصلحت و نفع وى نیست و صلاح او در عدم استجابت آن است: «عَسى أَنْ تَكْرَهُوا شَیْئاً وَ هُوَ خَیْرٌ لَكُمْ وَ عَسى أَنْ تُحِبُّوا شَیْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَكُمْ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»(3) «بسا چیزى را خوش نمى دارید و حال آنكه براى شما خوب است و بسا چیزى را دوست مى دارید و آن براى شما بد است خدا مىداند و شما نمىدانید».
پىنوشت
(1) نهجالبلاغه، نامه 31.
(2) مثنوى، دفتر سوم.
(3) بقره (2)، آیه 216.