دهمین اختر تابناک آسمان امامت و ولایت -امام هادی- علیه السلام در نیمه ماه ذیحجه سال 212 هجری قمری و در شهر مدینه چشم به جهان گشود. نام او را “علی” نهادند و پدربزرگوارش، امام جواد(ع)، برای ایشان کنیه “ابوالحسن” را برگزید.

امام هادی(ع)، 6 سال و چند ماه داشت که معتصم، امام جواد(ع) را از مدینه به بغداد فراخواند و نقشه شهادت امام را طرح کرد.وقتی امام علی ابن محمد الهادی(ع)، به سن هفت سال و یازده ماه ونیم رسید به مقام امامت نایل آمد و دوران امامتش با خلافت 6 خلیفه عباسی مقارن بود.تبعید ایشان در سال 234 هجری قمری اتفاق افتاد و آن حضرت 20 سال و اندی در سامرا به سر بردند.

دوره امام هادی(ع) به خاطر ویژگی های خاص سیاسی، علمی و فرهنگی دوره ای دیگر است که در آن علاوه بر تدبیر برای آینده شیعه از لحاظ سیاسی و عقیدتی، تحکیم پایه های فرهنگی و انتقال کامل دستاوردهای تمام دوران امامت انجام گرفته و مرحله نوینی برای شیعه آغاز گردیده که در نوع خود نقطه عطف بسیار مهمی است.

پس از شهادت حضرت رضا (علیه السلام)، رویکرد عباسیان نسبت به ائمه در ظاهر نیز روی به تندی و شدت گذاشت. امام جواد (علیه السلام)، به بغداد فراخوانده شد و مأمون به رغم اکراه امام جواد (علیه‌السلام)، با هدف کنترل هر چه بیشتر امام و نیز بازسازی چهره‌ خود در جامعه به عنوان قاتل حضرت رضا (علیه السلام)، دخترش را به عقد امام جواد علیه السلام درآورد و بدین ترتیب شبکه‌ جاسوسی خود را تا عمق خانه‌ امام نفوذ داد.

هر یک از ائمه علیهم السلام در دوره خود براساس تدابیر مقتضی و مناسب با حوادث و تحولات اجتماعی و سیاسی و فکری، جهت هدایت شیعیان و حفظ خط اصلی اسلام ناب، اقدامات بسیار سنجیده ای را انجام داده اند. به نحوی که با وجود حاکم بودن شرایط سخت و اختناق سیاسی، تشیع به عنوان خطی روشن که متمایز با اکثریت حاکم بود، موجودیت خود را حفظ کرد.

قرن سوم در جهان اسلام، قرن نوینی از نظر علمی و فکری بود که حرکت جامعه به سوی رشد علمی و فرهنگی با رویش اندیشه های جدید کلامی و ورود شبهات مختلف عقلی و فلسفی که متأثر از نهضت ترجمه بود، مرحله ای متمایزتر از گذشته را در پیش روی قرار داده بود.دوره امام هادی(ع) دوره ای است که اختناق شدید سیاسی و شیوع شبهات فکری و عقیدتی، دو پدیده مهم آن به شمار می رود.دوره خطیری که مکاتب و فرقه های مختلف علمی با اختلافات و تنازع، درحال تولید علم براساس اندیشه های خود بودند و نابسامانی فکری تمام جهان اسلام را به خاطر شیوع شبهات گرفته بود.

به این دلیل، دوره امام هادی(ع) از لحاظ علمی برای آینده جهان اسلام اهمیت خاص داشت، و آن حضرت می بایست به گونه ای بنیان های علمی مکتب اهل بیت(ع) را تأسیس و سازماندهی می کرد که تا قرن های آتی، نیازهای فکری و سیاسی را پاسخ بدهد.

امام هادی(ع) بر خلاف آن که شدیدا تحت محاصره دستگاه سیاسی حاکم بود و دسترسی مردم به ایشان سخت شده بود، با زیرکی و دقت نظر الهی خود نه تنها توانست از کمند حیله‌ها در امان بماند، بلکه با سکونت در سامرا، علاوه بر خنثی کردن تبلیغات اطرافیان خلیفه و نیز با گرفتن فرصت هرگونه بهانه‌جویی از شخص خلیفه، توانست در ادامه‌ فعالیت‌های امام جواد (علیه السلام)، شبکه‌ ارتباطی وکالت را بیش از گذشته سامان‌دهی، تثبیت و تقویت کند و از طریق بسط تشیع به شیوه‌ مکاتبه‌ای، موجبات آشنایی شیعیان را با شرایط آتی، خصوصاً شرایط غیبت امام معصوم(ع)، فراهم آورد.

ایشان همچنین با حضور در مناظرات علمی که نوعاً در دربار عباسی برگزار می‌شد، توانست از حوزه‌های مختلف اندیشه‌ اسلامی، نظیر فقه و اعتقادات پاسداری نماید و با پاسخگویی به مسائل، از بروز و گسترش هر چه بیشتر انحراف در میان عامه‌ مسلمین جلوگیری کند.

علاوه بر مبارزه با دستگاه جور حاکم، فراز دیگر زندگی امام هادی علیه السلام را مبارزه با جریانات انحرافی تشکیل می دهد که می‌توان به مبارزه‌ سخت و قاطع ایشان با غُلات(1) اشاره کرد.مبارزه‌ امام با غُلات و سران آنان، از آنچنان اهمیتی برخوردار است که شباهت زیادی با مبازره‌ حضرت علی (ع) با خوارج دارد. مبارزه‌ای که به کور شدن چشم فتنه انجامید و این کار تنها از یک امام معصوم(ع) بر‌می‌آمد.

——————
1- غُلات عده‌ای از افراد سودجو و منحرف بودند که وقتی اقبال مردم به امامان را دیدند، از محصور بودن ائمه در شهرهای نظامی نظیر سامرا سوء استفاده کردند و با ادعای اعتقاد به خدایی و یا نبوت امامان، در شهرها و بلاد اسلامی، خود را نمایندگان و جانشینان آنان معرفی ‌کرده، خواستار ریاست بر مردم شدند و چشم طمع به اموال مردم و وجوهات شرعی دوختند. شدت عمل ائمه در برخورد با این گروه کم‌نظیر است./منبع:شبستان